بازگشت
نقش نهادهاي مدنی در تقويت جامعه‏ي مدني در تخار
عبدالحسيب شريفي عبدالحسيب شريفي

نهاد های جامعه‏‏‏ی مدنی به مثابه‏ی نیروی ممد در جهت تعمیم دموکراسی و ناظر بر مسایل حقوقی و مناسبات و پروسه هایی است که در آن حق شهروندی مطرح بحث است. از همین جاست که این نهاد ها از بدو تاسیس تا کنون علاوه بر حضور فعال در مسایل عام ملی یک سلسله فعالیت های مثمر دیگری را نیز در جهت ارتقای سطح آگاهی مردم در مورد اخذ و پرداخت حقوق انسانی انجام داده است. چنان چه راه اندازی برنامه های متعدد آموزشی و تدویر کنفرانس ها و سیمینار ها روی مسایل مختلف عمدتا روی تعمیم دموکراسی ترکیز دارد می باشد.

عتیق الله ساحل، شاعر نویسنده و فعال جامعه‏ی مدنی در تخار تاثیرات فعالیت های نهاد های مدنی را  که طور مستقلانه انجام یافته و یا در کنار بعضی از موسسات و نهاد های بین المللی صورت گرفته مشهود و محسوس خوانده می گوید : « چنان چه امروزه در بحث هایی که از طریق رسانه ها راه اندازی می شود به وضاحت دیده می شود که برداشت ها و تعبیر های حقوقی، نهادینه شدن دموکراسی و بسی مسایل عام دیگر در لابلای پرداخت ها و گفت و گو های مردم آشکار است. به همین ترتیب کثرت کاندیدا ها در انتخابات ولسی جرگه و شورای ولایتی نیز می تواند اثری باشد از فعالیت های نهاد های مدنی در امر تعمیم دموکراسی ( گرچه حضور کم رنگ رای دهندگان عوامل دیگر دارد.) اما نهاد های جامعه‏ی مدنی و فعالیت های نهاد ها به منظور نیل به آرمان های شان بی مشکل نیستند؛ اگر چنین نمی بود واقعا امروز شاهد شگفتی های فراوانی در عرصه‏ی اجتماعی می بودیم.»

ساحل به این باور است که : « عمدتا هر تحولی که در یک جامعه رخ می دهد ریشه در گذشته‏ی فرهنگی آن جامعه دارد و هر ملتی دارای پیشینه‏ی تاریخی است که تحولات از درون آن می جوشد و در سطح اجتماع جاری و ساری می شود؛ ولی گاهگاهی پیشینه های تاریخی هرقدر هم افتخار آفرین باشد بازهم تحولات مثبت با تعدادی از موانع و مشکلات مواجه می گردد که در این جا  مساله‏ی فعالیت های جامعه‏ی مدنی نیز نمی تواند خارج از این دایره باشد. افغانستان و از جمله ولایت تخار دارای مدنیت و شخصیت های مدنی قابل وصفی است.»

این که اکثرا نهاد های مدنی در افغانستان و به ویژه در تخار پس از یک فعالیت کوتاه مدت توسط یک تعداد از جوانان خودجوش به زودی خاموش می شود؛ دلیل در موجودیت دشواری ها و نا هنجاری های است که مانع رشد و پیشرفت آنان می گردد.

 عتیق الله ساحل با بر شمردن این موانع می گوید : « مشکلات امروزه بر سر راه فعالیت ها و تطبیق  اهداف نهاد های مدنی بعضا ریشه در گذشته و عمدتا ناشی از وضعیت موجود است که عبارت اند از : سطح پایین آگاهی که بازهم نهاد های مدنی در قدم نخست باید روی آن کار نمایند.

ساختار فعلی جامعه و موجودیت زور و زورمندان محلی.

تحت تاثیر بودن عده یی از نهاد های مدنی عرفی مانند جرگه های محلی زیر نفوذ برخی از قدرتمندان.

عدم تطبیق درست و صد در صد قانون.

پایین بودن سطح همکاری میان دولت و جامعه‏ی مدنی.

عدم توازن میان نفوذ و نیروی دولت و نهاد های مدنی ( که بحث نسبتا واضح تری می خواهد.)

وی اضافه می کند : من باور دارم که وضعیت به همین طور باقی نمی ماند و خواهی نخواهی افغانستان و از جمله ولایت تخار پا به پای زمان و جوامع بشری به جایگاهی می رسد که دیگر این عوامل برطرف گردد و عمده ترین راهی که اگر بخواهیم فعالیت های نهاد های جامعه‏ی مدنی را موثر سازیم رفع همین عوامل و اسباب است.»

انوش آذرگون دانشجوی دانشگاه تخار  می گوید : « امروزه ما در دنيايي زندگي مي كنيم كه ناگزيراز ارتباط وبرخورد با ديگران هستيم آن چه مسلم است كه هيچ كس قادر نيست بدون كمك ومساعدت وارتباط با ديگران ، نيازهاي معمولي خود را برطرف سازد. و رسیدن به این نیاز ها و تأمین ارتباط موثر با جامعه و رسیدن به مردم از ویژگی های جامعه‏ی مدنی است. نهاد هاي مدني در تخار كم تر به شاخصه‏ي هماهنگي و كار با همي توجه كردند. ديدگاه هاي متضاد، رقابت هاي ناسالم، انديشه ها و تفكر تقابل و ضديت با هم ديگر از جمله مسايلي است كه هنوز لاينحل باقي مانده و فرايند رشد و پيشرفت نهاد هاي مدني را دچار چالش كرده است. با وجود مشکلات کار کرد های نهاد های مدنی در تخار را در زمینه های گونه گون نمی شود نادیده گرفت.»

عبدالحمید عضو یکی از نهاد های مدنی در مورد اهمیت و جایگاه جامعه‏ی مدنی می گوید : «از دیر باز بنابرهردلیلی که مجال بازتاب آن ها نیست، هرمقوله‏ی نوینی که به این جغرافیا راه یافته، دست کم در ابتدا احساسات شدید و متفاوتی چون نگرانی و شیفتگی را برانگیخته است. البته این امر چندان عجیب نیست؛ چون نگرانی و شیدایی واکنش غریزی به نا شناخته ها است و انسان نخستین نیز از ناشناخته ها می گریختند؛ ولی بشرمتمدن که این مرحله‏ی ابتدایی را پشت سر نهاده است، با تسلط بر احساسات خویش به جنگ ناشناخته ها می رود و به واکنش غریزی محیط پیرامون اکتفا نکرده و به وسیله‏ی حس کنجکاو خویش به غریزه‏ی ترس و نگرانی غلبه می کند.»

به باور عبدالحمید  بشر افغانستان در برزخ سنت و تمدن هنوز دست و پاگیر است، در این مرز و بوم برای هرمقوله و مفهومی چون جامعه‏ی مدنی، برخی بی هیچ تأملی، سنگ تعصب در دست، به دنبال سرِ این مار خوش خط و خال اند و برخی دیگر، بی درنگ منادی و متولی آن گشته اند و آن را کشتی نجات از بحر تند استبداد می دانند.

وی علاوه می کند: « دلیل آن نخستین بر اساس اطاعت از سنت و باورهای رسوب کرده‏ی محیطی استوار است و از این دوم، برمبنای تعامل با جهان پیرامون و ناگزیر از پذیرش این مفاهیم به دلیل شمولیت انسان جهانی در سرشت و سرنوشت دهکده‏ی جهانی.»

عبدالحمید  فعالیت نهاد های مدنی را در قسمت آوردن تغییر و تحول در عرصه های مختلف موثر خوانده اضافه می کند : « جامعه‏ی مدنی برای به چالش کشیدن مثبت حکمروایان و اعمال فشار مشروع بر آنان می تواند از یکسو، آنان را ناگزیر به پاسخ گویی به شهروندان نماید و از سوی دیگر، شهروندان را در روشنی کارکردهای نهادهای دولتی قرار دهد. این درواقع یک اهمیت ارزشی است؛ زیرا در حالی که دولت از طریق اقتدار اجباری و قهری حکومت می کند، جامعه‏ی مدنی به اشخاص و نهادهای غیر دولتی این اجازه و مجال را می دهد تا سرنوشت شان را خود شکل دهند و از این منظر به جامعه‏ی مدنی به عنوان عنصر ضروری در نظام های دموکراتیک توجه می شود، سوای این که خواستگاه چنین مفاهیمی کجاست. و این نتیجه است که به ما سودبخش است.»

فعالیت یکی از نهاد های مدنی در ولایت تخار

دفتر مجتمع براي رفاه جامعه از جمله نهاد های  مدني راجستر شده در ولايت تخار است که  از آغاز در يافت جواز تا کنون در بخش هاي مختلفي مصروف فعاليت هاي مدني بوده است.

کریمه حواش، مسوول این نهاد مدنی در مورد فعالیت های اداره اش  توضیح می دهد : « آخرین کار کرد های این نهاد مدنی در ولایت تخار پروژه‏ی تعليمات مدني و بسيج جامعه است که از سوي دفتر کاونترپارت بين المللي تمويل مالي مي گردد و اين وجوه مالي با نظارت از سوي نهاد مجتمع جامعه‏ی مدني افغانستان طي يک قرارداد 4ماهه به مجتمع براي رفاه جامعه (ACW )پرداخت و از اين طريق در هفت ولسوالي (هزارسموچ، اشکمش، چال، نمک آب، چاه آب، درقد و ورسج)  با 6 پيام آتي تطبيق مي گردد: قوه‏ی اجراييه يا حکومت، قوه‏ی مقننه يا پارلمان، قوه‏ی قضاييه يا محاکم،انتخابات، زنان و جامعه‏ی مدني و اسلام و دموکراسي.

منظور از تبليغ چنين مواردي آشنا ساختن مردم به موضوعات اساسي فوق بوده تا از يک سو بر مبناي صراحت هاي قانوني، صلاحيت هرکدام از نهادها را بدانند و به پس منظر و پيشينه و نيز فلسفه‏ی وجودي آن ها پي ببرند؛ و از سوي ديگر، توقعات برحق شان را در همين محدوده و ساحات کاري قانوني نهادها مطرح سازند.

انتخابات را بدانند و اهميت نظام مردمي و نيز مسووليت مردم در گزينش زعيم ملي و نمايندگان و هم چنان آزادي انتخاب مردم برمبناي آگاهي هاي خودشان (انتخاب کنندگان) از ظرفيت انتخاب شونده و ...

اسلام و دموکراسي و نقاط وفق آنان، پذيرش دموکراسي به عنوان يک روش بهتر انتقال قدرت و مهم تر از همه توزيع قدرت، مادامي که ارزش هاي ديني مردم را آسيب نرساند؛ و زنان و جامعه‏ی مدني که در اين مبحث بيشتر به حدود حقوق و مکلفيت هاي زن در خانواده و جامعه پرداخته مي شود، ضمن اين که زن به عنوان انسان صاحب حق مي تواند در چوکات ارزش هاي ديني مانند مردان از حقوق (مدني _ سياسي) برخوردار شود، مکلف است در برابر شوهرش تمکين نمايد و از نشوز در برابر خواسته هاي مشروع و برحق شوهر خود داري نمايد.

افزون برآن اين اداره بيشتر بر روي جوانان تأکيد مي کند و بر همين لحاظ ماهانه در هر ولسوالي و همچنان مرکز ولايت نشست هاي با جوانان و دانش آموزان مکاتب ترتيب مي دهد با آنان گفت وگو مي نمايد و از اين طريق نيازهاي جوانان را از زبان خودشان جمع آوري توحيد و به منظور برگزاري جلسات با مسوولين امور تهيه مي نمايد.

برگزاري جلسات ماهوار با مسوولين تحت عنوان (جوانان و گفتگو با مسوولين) از عمده ترين فعاليت هاي مدنی اين اداره است. در اين نشست ها مسوولين معارف، کار و اموراجتماعي، امور زنان و صحت عامه به طور خاص و حتمي و مسووليني از مقام ولايت شوراي ولايتي، اطلاعات و فرهنگ و دانشگاه به طور عام هرکدام به پرسش هاي جوانان در حوزه‏ی کاري شان پاسخ مي گويند. اين برنامه ها در پهلوي اين که زمينه یي است به طرح پرسش ها، فرصت مساعد و خوش آيندي است براي حضور رو در روي جوانان و مسوولين براي عرض حال، گفت وگو، پرسش، انتقاد و مناظره.

در اين برنامه علاوه بر طرح موضوعاتي که از ولسوالي ها جمع آوري مي گردند، سعي مي شود تا حدود 20 الي 40 نفر از جوانان دانشگاه و مکاتب دعوت شوند و خواسته هاي شان را مستقيماً به گوش متوليان امور برسانند.»

علاوه از ين بيش تر از ده ها نهاد مدني ديگر در ولايت تخار فعاليت دارند كه تعدادي از آن ها بنا بر نبود اقتصاد برنامه هاي شان به ركود مواجه شده و تعداد ديگر لنگان لنگان گام بر مي دارند كه در مقايسه به سال هاي قبل اميدواري ها براي بارور شدن آنان وجود دارد. با توجه به موارد متذكره چنين معلوم مي شود كه فعاليت هاي نهاد هاي مدني در تخار تا حدودي چشم گير و موثر بوده است و انتظار بيشتر از اين بستگي به شرايط و امكانات موجود دارد. به باور مردم كشوري كه سال ها دستخوش جنگ، حوادث دلخراش و صدها مصايب ديگر بوده است همه چيز را نمي توان در يك لحظه به وفق مراد يافت.


May 5th, 2011


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
بیانات، پیامها و گزارشها